Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ait "Girişim Özelliklerine Göre Uluslararası Hizmet Ticareti İstatistikleri" bültenini yayımladı. Açıklanan veriler, Türkiye'nin hizmet ticaretinde girişimlerin ölçeklerine göre dağılımını net bir şekilde ortaya koydu. Rakamlar, hem ihracat hem de ithalatta büyük ölçekli şirketlerin belirleyici bir rol oynadığını gösteriyor.
İhracatta Büyükler, Sayıca Mikrolar Önde
2023 yılında toplam 55 milyar 465 milyon dolar olarak gerçekleşen hizmet ihracatının %62,3'ü, büyük ölçekli girişimler tarafından yapıldı. Ancak ilginç olan nokta, bu büyük payı elde eden büyük ölçekli girişimlerin, hizmet ihracatı yapan toplam girişimler içindeki oranının sadece %2 olması. Diğer bir deyişle, sayıca az olan büyük firmalar, ihracatın büyük kısmını tek başına gerçekleştiriyor.
Buna karşılık, toplam hizmet ihracatçılarının %73,1'ini oluşturan mikro ölçekli girişimler (1-9 çalışanlı), ihracat pastasından sadece %8,7'lik bir dilim alabildi. Küçük ölçekli girişimlerin (10-49 çalışan) payı %12,4, orta ölçekli girişimlerin (50-249 çalışan) payı ise %16 olarak kaydedildi.
İthalatta da Benzer Tablo: Büyüklerin Payı %54,5
Hizmet ithalatında da benzer bir konsantrasyon gözlemleniyor. 41 milyar 953 milyon dolar tutarındaki hizmet ithalatının %54,5'i yine büyük ölçekli girişimler tarafından yapıldı. Bu girişimler, ithalat yapan toplam firmaların yalnızca %5,1'ini temsil ediyor.
İthalat yapan girişimlerin %52,2'sini oluşturan mikro ölçeklilerin ithalattaki payı %7,7 seviyesinde kaldı. Küçük ölçekli girişimlerin payı %8,2, orta ölçeklilerin payı ise %17,8 oldu.
Sektörel Dağılım ve Kontrol Yapısı
Hizmet ihracatında sektörel bazda açık ara önde olan faaliyet, ulaştırma ve depolama oldu. Bu sektördeki girişimler, toplam hizmet ihracatının 37 milyar 431 milyon dolarlık kısmını tek başına gerçekleştirdi. Onu, 4,5 milyar dolar ile bilgi ve iletişim, 3,9 milyar dolar ile imalat sanayii ve 3,4 milyar dolar ile finans ve sigorta faaliyetleri takip etti.
İthalatta ise en büyük kalem 10,6 milyar dolar ile imalat sanayii oldu. Bunu 8,4 milyar dolar ile toptan ve perakende ticaret, 3,3 milyar dolar ile finans ve sigorta ve 2,3 milyar dolar ile bilgi ve iletişim sektörleri izledi.
Kontrol yapısına bakıldığında, taşımacılık hizmetlerinde ihracatın %90,2'sinin, ithalatın ise %78,1'inin Türkiye kontrolündeki girişimlerce yapıldığı görülüyor. Finansal hizmetlerde de bu oranlar sırasıyla %71,7 ve %78,7 olarak kaydedildi. Buna karşın, telekomünikasyon, bilgisayar ve bilgi hizmetleri ihracatında yabancı kontrollü firmaların payı %50,9 ile Türkiye kontrollülerin (%49,1) biraz önünde. Sigorta hizmetlerinde ise ihracat ve ithalatın yaklaşık üçte biri yabancı kontrollü girişimlerden geldi.
Sonuç olarak, TÜİK'in 2023 verileri, Türkiye'nin uluslararası hizmet ticaretinde ekonomik büyüklüğün ve ölçeğin belirleyici olduğunu bir kez daha ortaya koydu. İhracat ve ithalatta büyük ölçekli firmaların ağırlığı, mikro ve küçük ölçekli işletmelerin bu pazarda daha fazla pay alabilmesi için desteklenmesi gerektiği yönündeki tartışmaları da beraberinde getiriyor.
