Yıllardır sağlıklı yaşam ve genç kalmanın simgesi olarak görülen antioksidan takviyeleriyle ilgili çarpıcı bir açıklama geldi. Uzmanlar, bu takviyelerin sanılanın aksine ömrü uzatmadığını, hatta bazı durumlarda yaşam süresini kısaltabileceğini bilimsel verilerle ortaya koydu.
Bilimsel Araştırmalar Efsaneyi Çürüttü
Prof. Dr. Özkaya, A vitamini, E vitamini, koenzim Q10, beta-karoten ve asetil-sistein gibi maddeleri içeren antioksidanların, serbest radikalleri yok ederek yaşlanmayı geciktirdiği yönündeki yaygın inanışın artık geçerli olmadığını belirtti. Özkaya, son 20 yılda yapılan geniş kapsamlı araştırmaların, bu maddelerin ne yaşlanmayı yavaşlattığını ne de ölüm oranını düşürdüğünü net bir şekilde gösterdiğinin altını çizdi.
The Journal of the American Medical Association (JAMA) dergisinde yayımlanan kapsamlı bir meta-analize dikkat çeken Prof. Dr. Özkaya, araştırmanın detaylarını paylaştı. Çalışmada, en sık kullanılan antioksidan takviyeleri olan beta-karoten, A, C, E vitaminleri ile selenyum incelendi. Elde edilen sonuçlar şaşırtıcıydı: Antioksidan takviyesi alan kişilerde ölüm riski, plasebo (etkisiz madde) alanlara göre yüzde 4 daha yüksek çıktı. Riskin, beta karoten, E vitamini ve yüksek doz A vitamini alanlarda daha da arttığı tespit edildi. C vitamini ve selenyum için ise herhangi bir yarar gösterilemedi.
Bazı Takviyeler Kanser ve Kırık Riskini Artırıyor
Prof. Dr. Özkaya, antioksidan takviyelerinin bazı ciddi risklere de yol açabileceğini vurguladı. Özellikle E vitamini takviyesinin erkeklerde prostat kanseri riskini artırdığına, A vitamini takviyelerinin ise kemik kırığı riskini yükselttiğine dair bilimsel bulgular olduğunu hatırlattı.
Antioksidanların kanser hastaları için özellikle tehlikeli olabileceğini ifade eden Özkaya, "Kanser hücreleri metabolizmaları gereği fazla serbest radikal üretir. Antioksidanlar bu serbest radikalleri etkisiz hale getirince, istemeden kanser hücrelerinin yararına çalışabiliyor. Bu nedenle kanser hastalarına genellikle antioksidan takviyeleri önerilmez" açıklamasını yaptı.
Sağlıklı Bireyler İçin Gereksiz, Hatta Zararlı
Prof. Dr. Özkaya, yaşlanmanın sadece oksidatif hasardan ibaret olmadığını, çok daha karmaşık biyolojik mekanizmaları içeren bir süreç olduğunu söyleyerek, antioksidan inancının basitleştirilmiş bir yaklaşım olduğunu kaydetti.
Antioksidan eksikliği olan kişilerin hekim kontrolünde takviye almasının faydalı olabileceğini, ancak sağlıklı bireylerin yüksek doz takviye kullanmasının hiçbir yarar sağlamadığını vurgulayan Özkaya, şu önemli uyarılarda bulundu: "Beta karoten, A vitamini ve E vitamini tek başına veya diğer antioksidanlarla birlikte kullanıldığında ölüm oranını artırıyor. C vitamininin ömrü uzattığına dair hiçbir kanıt yok. Dünya genelinde milyonlarca kişi bu ürünleri kalp-damar hastalıkları ve kanserden korunmak için kullanıyor. Bu bulgular, halk sağlığı açısından büyük önem taşıyor. Antioksidan takviyeleri ne hayat kurtarıyor ne de insanları daha sağlıklı yapıyor."
Ücretsiz Sağlıklı Yaşam Merkezleri Alternatif Olabilir
Prof. Dr. Özkaya, vatandaşların sağlıklı yaşamı desteklemek için kontrolsüz takviyelere yönelmek yerine, Sağlık Bakanlığı’nın sunduğu ücretsiz hizmetlerden yararlanmasını önerdi. Sağlık Bakanlığı’na bağlı Sağlıklı Hayat Merkezleri’nin artık hemen hemen her ilçede bulunduğunu belirten Özkaya, "Vatandaşlar bu merkezlere giderek diyetisyen, psikolog, fizyoterapist gibi uzmanlardan ücretsiz destek alabiliyor. Bu merkezlerde sağlığı güçlendirecek, hastalıklardan korunmayı sağlayacak tedbirleri almak mümkün" diyerek sözlerini tamamladı.
