Kış mevsiminin gelmesiyle birlikte ısınma ihtiyacı artarken, beraberinde ölümcül bir tehlike de kapımızı çalıyor. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Tevfik Özlü, özellikle soba, şofben ve egzoz kaynaklı karbonmonoksit zehirlenmelerindeki artışa dikkat çekerek vatandaşları uyardı. Renksiz, kokusuz ve tatsız olan bu gaza 'sessiz katil' denildiğini belirten Özlü, zehirlenmelerin çoğunlukla uykuda gerçekleştiğini ve ağır sonuçlar doğurabildiğini vurguladı.
"Sessiz Katil" Nasıl Etki Ediyor?
Prof. Dr. Tevfik Özlü, karbonmonoksit gazının tehlikesinin fark edilememesinden kaynaklandığını açıkladı. Karbon içeren yakıtların tam yanmaması sonucu ortaya çıkan bu gaz, solunduğunda fark edilmiyor. Ölümcül etkisi ise kanda gerçekleşiyor. Gaz, kandaki oksijen taşıyıcı alyuvarlara oksijenden çok daha güçlü bir şekilde bağlanıyor. Bu durum, alyuvarların oksijen taşıma yeteneğini kaybetmesine ve kişinin adeta havasızlıktan boğularak hayatını kaybetmesine yol açıyor.
Özlü, "Kış geldi, havalar soğudu. Ülkemizin birçok yerinde sobalar yanıyor, banyolarda şofbenler kullanılıyor. Ne yazık ki her sene soba, şofben ve egzoz dumanı zehirlenmeleri ile karşılaşıyoruz. Bazen bir kişi, bazen de tüm bir aile bu nedenle hayatını kaybediyor" ifadelerini kullandı.
En Büyük Risk: Uykuda Zehirlenme
Zehirlenme vakalarının büyük çoğunluğunun gece uykusu sırasında meydana geldiğine işaret eden Prof. Dr. Özlü, tipik bir senaryoyu şöyle anlattı: "Gece yatmadan önce sobaya kömür atılıyor ve sabaha kadar yansın diye hava giriş-çıkışları kapatılıyor. Bu, kömürün tam yanmamasına ve bol miktarda karbonmonoksit açığa çıkmasına neden oluyor. Lodos veya rüzgarlı havalarda duman eve dolabiliyor. Soba yanan odada yatan kişiler, ölmeden önce hissettikleri 'tatlı bir uyku hali' nedeniyle durumu fark edemiyor ve sabah uyanamıyorlar. Maalesef her sene tekrarlanan acı bir senaryo."
Şofben ve Egzoz Tehlikesi de Büyük
Uzman isim, tehlikenin sadece sobalardan kaynaklanmadığını da sözlerine ekledi. Şofben zehirlenmeleri, özellikle küçük ve yetersiz havalandırmalı banyolarda, gaz kaçağı durumunda duş sırasında gerçekleşebiliyor. Bir diğer yaygın senaryo ise kapalı otoparklarda yaşanıyor. Üşümemek için çalıştırılan aracın egzoz gazı, kapalı ortamda birikerek araç içindekileri zehirliyor.
Prof. Dr. Özlü, bu zehirlenmelerin sonuçlarının ağır olduğunu belirterek, "Ölümle sonuçlanabiliyor. Kişi kurtulsa bile yoğun bakım tedavisi gerekebilir. Bazen beyin ve diğer organlarda kalıcı hasarlar oluşabilir" uyarısında bulundu.
Belirtiler ve İlk Yardım: Yoğurt Yedirmeyin!
Peki karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri nelerdir ve böyle bir durumla karşılaşıldığında ne yapılmalı? Özlü, aniden ortaya çıkan yorgunluk, uyuşukluk, halsizlik, baş ağrısı ve baş dönmesinin önemli işaretler olduğunu söyledi.
Bu belirtiler hissedildiğinde veya zehirlenme şüphesi oluştuğunda yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
- Derhal temiz, açık havaya çıkın.
- Hemen 112 Acil Servis'i arayarak yardım isteyin.
- Zehirlenen bir kişiye rastlarsanız, onu açık havaya çıkarın ve mümkünse zemin kata indirin.
Prof. Dr. Özlü, halk arasında yaygın olan yanlış uygulamalara da kesin bir dille karşı çıktı: "Hastaya kesinlikle yoğurt yedirmeyin, diş macunu sürmeyin veya benzeri geleneksel yöntemler uygulamayın. Yapılacak tek ve en etkili şey, kişiyi zehirli gazın bulunduğu ortamdan uzaklaştırıp temiz hava almasını sağlamaktır."
